در سال‌های اخیر، پژوهشگران در حوزه هوش مصنوعی و علوم اعصاب توانسته‌اند برخی از رازهای تخیل (Imagination) و شکل‌گیری حافظه (memory formation) در مغز انسان را با استفاده از تکنیک‌های هوش مصنوعی و شبکه‌های عصبی عمیق بیابند.
یکی از روش‌هایی که در این زمینه استفاده می‌شود، شبکه‌های عصبی مصنوعی هستند که با الهام از ساختار و عملکرد مغز انسان طراحی شده‌اند. این شبکه‌ها توانایی تقلید و شبیه‌سازی عملکرد مشابه با مغز انسان را دارند و می‌توانند به بررسی فرآیندهای تخیل، خلق و تشکیل حافظه پرداخته و راهکارهای نوینی را برای توسعه‌ی هوش مصنوعی و درک بهتر عملکرد مغز ارائه دهند. با استفاده از این روش‌ها و تکنیک‌ها، پژوهشگران می‌توانند ساختار و روند تشکیل حافظه در مغز انسان را بهبود بخشند و راهکارهای مناسب برای بهبود حافظه و تخیل در انسان و همچنین برای توسعه هوش مصنوعی را پیدا کنند.
به طور کلی، تحقیقات در این زمینه، به ما کمک می‌کند تا بهتر بفهمیم چگونه تخیل و حافظه در مغز انسان شکل می‌گیرد و این دانش می‌تواند به توسعه هوش مصنوعی و بهبود عملکرد آن کمک کند. با ادامه پژوهش‌ها و تلاش در توسعه روش‌های هوش مصنوعی و شبکه‌های عصبی، قابلیت‌هایی مانند تخیل و شکل‌گیری حافظه در ماشین‌ها نیز ممکن می‌شود. با این حال، هنوز کار زیادی برای رسیدن به سطح توانایی‌های تخیل و حافظه انسان در ماشین‌ها باقی مانده است.
بر اساس یک مطالعه جدید توسط محققان UCL، پیشرفت‌های اخیر در هوش مصنوعی مولد (generative AI) به توضیح این که چگونه خاطرات ما را قادر می‌سازد در مورد جهان بیاموزیم، تجربیات قدیمی را دوباره زندگی کنیم و تجربیات کاملاً جدیدی برای تخیل و برنامه‌ریزی بسازیم، کمک می‌کند. این مطالعه در Nature Human Behaviour منتشر شده است.
در این مطالعه با استفاده از AI computational model که به عنوان generative neural network برای شبیه‌سازی نحوه یادگیری و یادآوری شبکه‌های عصبی در مغز استفاده می‌شود.
این مدل شبیه شبکه های عصبی هیپوکامپ و نئوکورتکس می‌باشد و از این مدل برای شبیه سازی استفاده شده است. در نهایت، با استفاده از این مدل امکان بازآفرینی رویدادهای گذشته و تولید رویدادهای جدید فراهم می‌شود. این تحقیق، توانایی مغز برای بازسازی خاطرات با جزئیات منحصر به فرد را برجسته می‌کند و بینش‌هایی را در مورد نقش حافظه در بقا و پیش بینی ارائه می‌دهد. این مدل توضیح می‌دهد که چگونه نئوکورتکس به آرامی دانش مفهومی (conceptual knowledge) را بدست می‌آورد و چگونه، همراه با هیپوکامپ، این امکان را به ما می‌دهد تا با بازسازی آن‌ها در ذهن خود، رویدادها را دوباره تجربه کنیم.
این پژوهش‌ها و تحقیقات در زمینه هوش مصنوعی و شبکه‌های عصبی، به ما نشان می‌دهند که همچنان رازهای بسیاری درباره تخیل و شکل‌گیری حافظه در مغز انسان باقی مانده است. با این حال، پیشرفت‌های اخیر در این حوزه نشان داده‌اند که می‌توان با استفاده از تکنیک‌های هوش مصنوعی و شبکه‌های عصبی، به تقلید و شبیه‌سازی برخی از عملکردهای مغزی انسان پرداخت. این نتایج، امیدوارکننده‌اند و می‌توانند به توسعه هوش مصنوعی و بهبود عملکرد آن در زمینه‌های مختلف کمک کنند. با ادامه پژوهش‌ها و تلاش برای درک بهتر عملکرد مغز انسان، ما می‌توانیم به سوی ساختارهای پیچیده‌تری برای هوش مصنوعی و توانمندی‌های بیشتر در زمینه‌هایی مانند تخیل و حافظه پیشرفت کنیم.
