نقشه مغزی ابزار تشخیصی است یا ابزار پیش آگهی؟

در سال 2013، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای نخستین بار ارزیابی سیگنال‌های مغزی را به منظور شناسایی کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال نقص توجه و تمرکز (ADHD) مورد تأیید قرار داد. تأیید مارکر theta\beta power ratio به عنون یک فاکتور تشخیصی در ADHD آغازگر بحث‌هایی در زمینه صحت و کاربرد بالینی مارکرهای استخراج شده از سیگنال مغزی شد. اغلب رسانه‌ها از چنین مارکرهایی که از نقشه مغزی قابل استخراج هستند، به عنوان مارکرهای تشخیصی یاد کردند.

در سال‌های اخیر، یک مطالعه متاآنالیز (1) بر روی داده‌های استاندارد، ثابت کرد که نسبت توان تتا به بتا یک مارکر قابل اعتنا (reliable) برای تشخیص ADHD نیست. پس از آن، مطالعه‌ای دیگر (2) نیز با استفاده از high density EEG اذعان داشت که این مارکر هیچگونه تفاوت معناداری را بین کودکان ADHD و سایر کودکان نشان نمی‌دهد. چنین ناهمگونی‌هایی در مورد مارکرهای نقشه مغزی سایر بیماری‌های روانی نیز بسیار به چشم می‌خورد.

وجود مقالاتی که یک مارکر نقشه مغزی را برای تشخیص بیماری خاصی مردود می‌دانند، در کنار انبوه مقالاتی که اعتبار آن را تأیید می‌کنند، بیانگر این مسئله است که ویژگی‌های استخراج شده از نقشه مغزی، مارکرهایی واضح و ایده‌آل برای تشخیص بیماری‌های روانی نیستند و به نظر می‌رسد که یک ویژگی به تنهایی قادر به جداسازی گروه پاتولوژیک از گروه نرمال نیست. بنابراین، می‌توان گفت زمانی که مجموعه جامعی از تشخیص‌های پزشکی و روانشناختی، وجود یک اختلال خاصی را مورد تأیید قرار داد، ارزیابی سیگنال‌های مغزی یا استفاده از نقشه مغزی می‌تواند تشخیص‌های روانپزشکی را تصدیق کند یا نیاز به آزمایش‌ها و بررسی‌های بیشتر را نمایان کند.

اگرچه اغلب مارکرهای نقشه مغزی (مانند نسبت توان تتا به بتا)،  تاکنون به عنوان معیار تشخیصی ضعیفی شناحته شده‌اند، اما طبق مقالات (3) این مارکرها در زمینه تعیین پاسخ‌دهی به دارو درمانی و نوروتراپی بسیار قوی عمل می‌کنند. در حالت کلی می‌توان گفت، استفاده از نقشه مغزی به عنوان ابزار تشخیصی، اشتباه رایجی در دنیای روانپزشکی است و طبق مطالعات روز دنیا، نقشه مغزی بیشتر جنبه پیش‌آگهی (prognoses) دارد نه جنبه تشخیصی!

نقشه‌های مغزی QEEGhome، تنها نقشه‌های مغزی در ایران هستند که علاوه بر ویژگی‌های رایج، پیش‌بینی پاسخ داروهای مختلف و rTMS را نیز با استفاده از مارکرهای تلفیقی و پیچیده و هوش مصنوعی در اختیار شما قرار می‌دهند. جهت مشاهده نمونه گزارش‌های نقشه مغزی QEEGhome، می‌توانید به این لینک مراجعه کنید.

منابع

1. Arns M, Conners CK, Kraemer HC. A decade of EEG theta/beta ratio research in ADHD: a meta-analysis. J Atten Disord 2012;17:374–83.
2. Poil SS, Vollmann S, Ghisleni C, O’Gorman RL, Klaver P, Ball J, et al. Age dependent electroencephalographic changes in Attention Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD). Clin Neurophysiol 2014, this issue.
3. Arns, M., & Gordon, E. (2014). Quantitative EEG (QEEG) in psychiatry: diagnostic or prognostic use?. Clinical neurophysiology: official journal of the International Federation of Clinical Neurophysiology, 125(8), 1504-1506.