در پژوهش‌هایی که توسط Rieger و همکاران در سال ۲۰۱۶ و همچنین Andreou و همکاران در سال ۲۰۱۴ انجام شده است، نقش کاهش میکرواستیت کلاس D به‌ عنوان یک نورومارکر EEG در ارزیابی خطر بالای روان‌پریشی (Ultra-High Risk, UHR) و نقص در کنترل شناختی (Cognitive Control Deficits) مورد بررسی قرار گرفته است.

این میکرواستیت به‌ طور معمول با شبکه توجه پشتی (Dorsal Attention Network) مرتبط دانسته می‌شود و تغییرات آن می‌تواند بازتابی از نقص در تخصیص توجه هدایت‌ شده از بالا (Top-Down Attentional Allocation) باشد. بررسی چنین الگوهایی در نقشه مغزی و تفسیر نقشه مغزی به متخصصان کمک می‌کند تا نشانه‌های اولیه‌ی اختلالات شناختی و روان‌پریشی را شناسایی کرده و مداخلات به‌موقع را برنامه‌ریزی کنند.

ویژگی  EEG

میکرواستیت‌ها بازه‌های زمانی کوتاه از الگوهای پایدار فعالیت مغزی هستند که با دینامیک عملکرد شبکه‌ای مغز همخوانی دارند.

کلاس D یکی از چهار کلاس اصلی میکرواستیت‌ها (A تا D) است که با توجه انتخابی و تنظیم شناختی مرتبط است.

در افراد UHR و بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، میکرواستیت D به‌ طور مشخصی دچار کاهش در فراوانی وقوع (Occurrence) و کاهش مدت زمان (Duration) می‌شود. این الگوها نشان ‌دهنده‌ی اختلال در فرآیندهای شناختی اجرایی و هدایت توجه هستند.

یافته‌ها

کاهش شاخص‌های میکرواستیت D در افراد UHR با عملکرد اجرایی ضعیف‌تر و احتمال بالاتر گذار به روان‌ پریشی در بازه‌ی ۲ تا ۳ ساله ارتباط دارد.

همچنین این تغییرات در مبتلایان به اسکیزوفرنی نیز مشاهده شده‌اند و با نقص در کنترل شناختی و تنظیم توجه مرتبط‌ هستند.

این یافته‌ها میکرواستیت D را به نشانگری ارزشمند برای پیش‌ آگهی زود هنگام و پایش روند بالینی تبدیل کرده‌اند.

کاربرد بالینی

کاهش پارامترهای میکرواستیت D می‌تواند در موارد زیر به‌ عنوان نورومارکر کاربرد داشته باشد:

رده‌ بندی بیماران در معرض خطر بالا برای شروع زود هنگام مداخلات

هدف‌ گذاری درمان‌های پیشگیرانه مانند بازتوانی شناختی، آموزش توجه، یا حمایت‌های روان‌اجتماعی

پایش طولی عملکرد شناختی و بررسی تأثیر مداخلات درمانی

آموزش بیمار و خانواده از طریق نمایش عینی الگوهای مغزی به ‌منظور افزایش همکاری در درمان

نحوه اجرا

در این ارزیابی از EEG حالت استراحت، با چشمان بسته و سیگنال پاک‌ سازی ‌شده از آرتیفکت‌ها  (artifact-free, eyes-closed EEG) استفاده می‌شود.

مراحل تحلیل شامل:

بخش‌ بندی میکرواستیت  (Microstate Segmentation)

خوشه‌ بندی به چهار کلاس A تا  D

استخراج شاخص‌هایی مانند مدت زمان (Duration)، فراوانی وقوع (Occurrence) و پوشش زمانی  (Coverage)برای کلاس  D

مقایسه مقادیر به‌دست‌ آمده با هنجارهای سنی مشابه (Age-Matched Norms) 

تفسیر در کنار ارزیابی شناختی و عوامل خطر بالینی دیگر

برای پایش تغییرات، پیشنهاد می‌شود ارزیابی هر ۳ تا ۶ ماه تکرار گردد.

نتیجه‌گیری

کاهش میکرواستیت EEG کلاس D به‌ عنوان یک نورومارکر قابل ‌اتکا برای شناسایی زود هنگام خطر سایکوز و بررسی وضعیت عملکرد اجرایی مغز در اختلالات طیف اسکیزوفرنی قابل استفاده است.

این شاخص می‌تواند در طراحی، اجرای و ارزیابی اثر بخشی درمان‌های شناختی و روانی‌اجتماعی کمک‌کننده باشد.

منابع

Rieger, K., et al. (2016). Altered EEG microstates in schizophrenia: A meta-analysis. Biological Psychology, 121(Pt A), 19–26.

https://doi.org/10.1016/j.biopsycho.2016.09.003

 

Andreou, C., et al. (2014). Resting-state EEG in individuals at risk for psychosis: Associations with clinical and cognitive outcomes. Schizophrenia Research, 157(1–3), 1–7.